14. Araç Bilgisi ve Ekonomik Araç Kullanma
14.1. Aracın kısımları
Şasi: Aracın iskelet yapısına şasi denir.
Karoser: Şasiye monte edilen, aracın saçtan yapılmış bölümüdür.
Ateşleme Sistemi, Yakıt Sistemi, Yağlama Sistemi, Soğutma Sistemi, şarj Sistemi, Marş Sistemi, Egzoz Sistemi, Elektrik – Aydınlatma ve ikaz sistemi, Göstergeler Sistemi, Fren Sistemi, Ön Düzen Sistemi, Süspansiyon Sistemi.
Ateşleme Sistemi: Otomobil motorlarında silindirlerin içinde sıkışmış olan hava-yakıt karışımının yakılabilmesi için bujilere yüksek voltajlı kıvılcımın iletilmesini gerçekleştiren sisteme denir. Bu sistemin parçaları: batarya, ateşleme bobini, distribütör, kablolar ve bujiler vardır. Ateşleme avansı, Ateşleme bobini, Ateşleme noktası, Ateşleme sıçraması, Ateşleme sırası, Buji, Distribütör den oluşur.
Yakıt Sistemi Parçaları – Yakıt Sistemi Devreleri – Yakıt Sistemi Hakkında Parçaları:
1.Yakıt deposu ve şamandırası,
2.Yakıt göstergesi,
3.Benzin pompası (otomatiği,)
4.Benzin filtresi,
5.Karbüratör,
6.Hava filtresi,
7.Emme manifoltu,
8.Egzoz manifoltu,
Sistemin Çalışması: Marşa basıldığında benzin pompası yardımı ile depodan alınan benzin karbüratöre gelir. Karbüratör, 1 birim benzine 15 birim hava karıştırarak silindire gönderir. Silindirdeki bu karışım buji kıvılcımı ile ateşlenerek yanma sağlanır.
Sıvı soğutmalı motorlarda soğutucu akışkan olarak genellikle su kullanılır. Su soğutmalı motorlarda, motorun içerisinde meydana gelen ısı, motor soğutma suyu tarafından alınır ve radyatörde soğutulur. Soğutma suyu su pompası vasıtasıyla devridaim ettirilir. Radyatör içerisindeki sıcak olan motor soğutma suyu, radyatör fanının dönmesiyle veya aracın ileri doğru gitmesiyle birlikte doğal olarak içeri giren hava ile soğutulur.
Marş sistemi: Marş motoru yardımı ile motora ilk hareket vererek motoru çalıştırmak. Kontak anahtarı açılıp marşa basıldığında marş dişlisi volan dişlisini çevirerek motora ilk hareketi verir.
Parçaları:
1. Akümülatör,
2. Kontak anahtarı,
3. Selenoid,
4. Marş motoru,
5. Volan dişlisi
Egzoz sistemi: Yanma sonucu açığa çıkan gazların sessiz ve emniyetli bir şekilde dışarı atılmasını sağlar. Egzoz gazının normal rengi: yazın renksiz kışın beyazdır. Basınçlı olarak dışarı çıkan egzoz gazlarının sesini azaltan parça egzoz susturucusudur. Araçta egzozdan fazla ses çıkarsa sebebi susturucu ve borularda delik olmasıdır. Egzoz susturucusu tıkalı olursa yakıt sarfiyatı artar.
Parçaları:
1.Egzoz supabı,
2.Egzoz manifoltu,
3.Susturucu,
4.Borular
Elektrik ve Aydınlatma Sistemi: Gündüz olduğu gibi gecede rahat seyir imkânı sağlayan, aracın sürücüsünün diğer araçlarla emniyetli seyrini sağlamak için yapılan far, sinyal, korna ve çeşitli lambalardan oluşan parçaları çalıştıran ve onların sigorta sistemi ile emniyetini sağlayan komple sistemdir.
Parçaları:
1.Farlar,
2.Çeşitli lambalar,
3.Sigortalar,
4.Flaşör
Fren Sistemi: Hareket halindeki aracı yavaşlatmak, aracı durdurmak, duran aracı yerinde sabitlemek.
Parçaları:
Fren ana merkezi,
Tekerlek silindiri,
Disk-kampana,
Fren hidrolik yağı,
Balatalar,
El freni tabancası ve balatalar,
Ayak pedalı,
Westing hause,
Fren Boruları
14.2. Karoser
Karoser denilen yapı, genellikle yolcuların veya yüklerin taşındığı kısma verilen isimdir. Üretildikleri malzemeye göre alüminyum ya da sacdan imal edilebilirler. Aracın ihtiyacına göre düz veya fiber yapıda üretilirler. Araçlar karoserlerine göre sınıflandırılırken genellikle kaç yolcu veya ne kadar yük taşındığı gibi kıstastalar göre sınıflandırma yapılır. Şimdi sırasıyla karoserleri inceleyelim.
Hatchback: Hatchback karoser yapısına sahip otomobiller genellikle küçük yapıda olurlar ve arka kısımları da genellikle düz olarak yere doğru inen yapıdadır. Sedan; Sedan karosere sahip araçların en önemli özellikleri en az 4 işinin taşınabilmesi ve arka bagaj kısmının geriye doğru çıkıntılı olmasıdır.
Cabriolet: Cabriolet yapıdaki araçlar genellikle üstü açık olarak üretilen araçlardır.
Coupe: Coupe karoseri ye sahip araçlar da 2 veya 4 kişi taşıyor olabilmelerine karşılık 2 kapılı olarak üretilen araçlardır.
MPV: MPV kısaltması multi purpose vehicle olup Türkçe’de çok amaçlı araç olarak çevrilebilir.
Station Vagon: Station vagon karoseri yapısını tanımlarken, sedan araçların daha geniş bagaj hacmine sahip olanlarıdır dersek yanlış olmaz.
Roadster: Roadster karoseri de üstü açık ve genellikle arka kısımları, ön kısımlarından daha kısa olan araçlar olarak tanımlanabilir.
14.3. Motor sistemi
Yakıttan elde ettiği ısı enerjisini mekanik enerjiye çeviren makinalara motor denir. Yakıtlarına göre motorlar, Dizel-Benzin-LPG’li olmak üzere ayrılırlar. Benzinli motorun yakıtı benzin; Dizel motorun yakıtı Mazot (motorin); LPG’li motorun yakıtı ise LPG gazıdır.
Silindir diziliş şekillerine göre motorlar sıra tipi, v tipi, yıldız tipi, boksör tipi şeklindedir. Soğutma sistemine göre motorlar, su soğutmalı ve hava soğutmalı diye ikiye ayrılır. Yanma sistemine göre motorlar, içten yanmalı ve dıştan yanmalı diye ikiye ayrılır. Araçlardaki motorlar içten yanmalı motorlardır. İçten yanmalı motorlar ise, mazot, benzin ya da motorin yakarlar.
Motorlar, çalışma zamanlarına göre, iki zamanlı ve dört zamanlı motorlar diye ikiye ayrılır. Benzinli motorlarda ateşleme, sıkıştırılmış benzin-hava karışımının buji ile ateşlenmesi ile olur. 4 zamanlı motorlarda 4 zaman, sırası ile şöyledir: Emme, sıkıştırma, ateşleme (veya genişleme; iş zamanı da denir), egzoz. Enjektörlerden püskürtülerek ateşleme yapılan motorlarda yakıt olarak motorin kullanılır. Katalitik konvertör kullanılan araçlarda yakıt olarak, kurşunsuz benzin kullanılır.
Bir motorun bazı parçaları şunlardır: marş motoru, piston, segman, piston kolu, silindir kapağı, supap kapağı, eme manifoltu, egzoz manifoltu, silindir gövdesi, silindir gömleği, karter, conta, külbütör, emme supabı, egzoz supabı, supap iteceği, krank mili, kam mili, volan dişlisi, eksantrik dişlisidir. Dizel motorda ise bunların dışında, mazot pompası (enjeksiyon pompası) ve enjektör de bulunur. Benzinli motorlarda, üsttekilerin dışında karbüratör, benzin pompası, buji, distribütör, bobin vardır.
14.4. Fren Sistemi
Araçta el freni duran aracı sabitlemek için kullanılır. El freni kopmuş ise el freni tutmaz. El freni çekili durumda unutulup yola devam edilirse kampanalar ısınır ve fren tutmaz.
Araç üzerinde 3 tip fren bulunur:
– Motor freni (kompresyon freni)
– Ayak freni
– El freni Ayak freni 3 tiptir:
– Hidrolik fren
– Havalı fren,
– Karma fren, Fren sisteminin bazı parçaları şunlardır:
– Fren pedalı,
– Merkez pompası,
– Fren boruları,
– Tekerlek silindirleri,
– Fren diski,
– Fren balatası,
– Kampanalar,
Fren ayar sistemleri:
Havalı frenli bir araçta üsttekilere ilaveten hava tüpü ve kompresör bulunur. ABS frenin avantajları, frenlerken direksiyon hâkimiyetini bozmaması ve fren mesafesini kısaltmasıdır. Fren yapılmasına rağmen aracın hızı azalmıyorsa, fren hidroliği yok veya azalmış hatta fren ayarları geçsek olabilir. Fren sistemine yağ sızmış olabilir.
Fren sisteminde kaçak olabilir. Soğuk havalarda el freni çekil durumda bırakılırsa fren balataları donarak yapışır. Fren sisteminde hidrolik azalmışsa hidrolik yağı ile takviye edilir. Ayak frenine basıldığında ön ve arka tekerlekler birlikte durur.
Araç çalışıyor fakat hareket ettirilemiyorsa el freni çekik olabilir. Aracın kampanaları aşırı ısınmışsa fren ayarları bozuk olabilir. Ön lastiklerin biri yeni biri eskiyse frenlerken araç bir tarafa çeker.
Westinghouse tipi frenli bir arabada hareket halinde iken motor stop ettirilirse asla fren tutmaz. Hava frenli araçta hava basınç göstergesi basınç göstermiyorsa araç olduğu yerden kaldırılamaz.
14.5. Direksiyon sistemi
Ön düzen sistemi, aracın dönüşünü sağlar. Direksiyon simidi, direksiyon mili, sonsuz dişli, sektör dişli, rot, eğri rot, kısa rot, rot başı bu sistemin bazı parçalarıdır. Direksiyon kutusu yağı kontrol edilmelidir. Araçta çekme, gezme vs. varsa servise gidilmelidir. Kamber/Kastre/King-pim/rot ve direksiyon kutusu ayarları gibi ayarları vardır. Ayarsızlık ve dişlilerin aşınması, direksiyon boşluğu artırır. Ayrıca rot başlarının aşınması ile direksiyon kutusu arızaları da direksiyon boşluğunu artırır. Ön düzen ayarları bozuksa ön lastikler içten ve dıştan aşınır. Direksiyon zor dönüyorsa lastik hava basıncı normalden azdır.
14.6 Güç Aktarma organları
Güç aktarma organları sırasıyla: Debriyaj, vites kutusu, şaft, diferansiyel, akslar, tekerleklerdir. Diferansiyelin görevi, gücü arttırmak, kendine gelen hareketi 90 derece kırıp akslar yardımıyla tekerleklere iletmek, virajlarda içteki tekerleği az, dıştakini fazla döndürerek kolay ve rahat viraj almayı temin etmektir. Kavrama (debriyaj) motorla vites kutusu arasındaki irtibatı keserek vites değiştirme olanağı sağlayan aktarma organıdır. Akslar, diferansiyelin hareketini tekerleklere iletirler. Vites kutusu, aracın hızını ve gücünü ayarlar. Araç hareket halindeyken ayağımız debriyaj pedalı üzerinde devamlı durursa debriyaj balatası aşınır.
Aracın ilk çalışması esnasında bir miktar gaz verildikten sonra debriyaj pedalına sonuna kadar basmanın faydası vardır. Debriyaj balatası yağlanırsa debriyaj kaçırır. Debriyaj teli koparsa araç vitese geçmez. Vites değiştirirken debriyaj pedalına basılır. Araç geri vitese takılmak istendiğinde takılmıyorsa, debriyaj pedalından ayak çekilip yeniden basılır. Aktarma organlarında yağ olarak, dişli yağı kullanılır. Vites değiştirirken ses geliyorsa, debriyaja tam basılmamıştır. Ani ve sert duruş kalkış yapmak debriyaj balatasını sıyırabilir. Vites kutusu bakımı yapılırken yağa ve yağ kaçağına dikkat edilir.
14.7. Aydınlatma ve Gösterge Sistemleri
Aydınlatma sisteminde, sigortalar, kablolar, farlar, park lambası, sis lambası, plaka lambası, gösterge lambası, iç aydınlatma lambası, bagaj aydınlatma lambası, gibi lambalar vardır. İkaz sisteminde, sinyaller, fren ikaz lambaları, geri vites lambası, korna bulunur. Her elektrik elemanı gibi araçlarda bulunan aydınlatma ve ikaz sistemi gibi elektrikli devrelerde de: akü, kablolar, kablo bağlantıları, sigortalar, açma kapama düğmeleri ya da kolları ve alıcı olarak da ampuller bulunmaktadır.
Bu Sistemlerin En Önemli Arızaları: Kısa devre, kablo kopukluğu, akü bitmesi, akü kutup başı oksitlenmesi veya akü kutup başı gevşekliği, ampul yanması, sigorta atması, anahtarların arızalanmasıdır. Fren müşiri ikaz sisteminin bir parçasıdır. Farlardan bir kısmı ya da hiçbiri yanmıyorsa, sigortası atık olabilir. Flâşör arızalanınca sinyal lambası yanmaz. Sigortalar atıksa bunun yerine aynı amperde sigorta takılır.
Far anahtarı bozuksa farlar yanmaz. Isı göstergesi çalışmıyorsa, ısı göstergesi müşiri arızalı olabilir. Aracın fren lambaları yanmıyorsa, fren müşiri arızalı olabilir. Fren lambalarından biri yanmıyorsa, yanmayan lambanın ampulü yanmış olabilir. Farların bakımı yapılırken, far ayarı yapılır. Farlardan biri sönük yanıyorsa far kablo bağlantısı gevşemiş veya paslanmış olabilir. Sigortanın görevi, kısa devre olduğunda sistemi korumaktır.
14.8. Süspansiyon Donanımı
Süspansiyon sistemi, araç tekerlerinin aracın şasi ve gövdesiyle birleştirildiği sistemdir. Yaylar (helezon yay), yaprak yaylar (makaslar) ve amortisörlerden oluşur. Helezon yaylar otomobil türü araçlarda makaslar ise genellikle ağır hizmet araçlarında kullanılır. Yaylar, yoldan gelen darbe titreşimleri üzerine alır. Yayların salınımını amortisör kontrol eder.
14.9 Ekonomik Araç Kullanma
Araç kullanma teknikleri her şeyden önce en güvenli ve en ekonomik araç kullanmayı kapsamaktadır. Ekonomik ve en verimli araba kullanırken dikkat edilecek konular;
A – Yakıt,
B – Tekerlekler,
C – Klima,
D – Rölanti,
E – Araç sürme.
Yakıt: Yaz aylarında özellikle akşam saatlerinde benzin satın alınız. Soğuk saatlerde benzin satın alınız. Soğuk saatlerde benzin satın alarak hem benzin buharının atmosfere kaçmasını önlersiniz hem de daha yoğun benzin satın alırsınız.
Unutmayınız ki yakıt pompası yakıt hacmini ölçer, yakıt yoğunluğunu ölçmez. Yakıt yoğunluğu arttıkça daha ağır benzin satın almış olursunuz. Yakıt tipini ve markasını dikkatli seçiniz. Yakıta solvent karıştıran istasyonlardan benzin satın almayınız. Solventli yakıtlar hem aracınızı bozar hem de havayı kirletir. Kaliteli yakıtlar hem daha ekonomik hem de araçlar için sağlıklıdır.
Benzin buharının depo kapağı üzerine baskısını önlemek için yakıt deposunu ağzına kadar doldurmayınız. Motorunuzu durdurmadan yakıt deposunu asla doldurmayınız. Yakıt depo kapağı mutlaka sızdırmaz olmalıdır. Depo kapağından benzin buharlaşmamalıdır.
Aracınızda kurşunsuz benzin kullanmalısınız. Süper benzin 0,15 g/litre ve kurşunsuz benzin 0,013 g/litre kurşun içerir. Kurşun sağlık bakımından çok zararlı bir maddedir. Süper benzin yerine lütfen katkılı kurşunsuz benzin kullanınız. Böylece egzozdan atılan kurşun miktarını 11 kat azaltırsınız. Süper benzin kullanan araçlardan atılan kurşun en fazla 0-6 yaş ile Anne rahmindeki bebekleri etkilemektedir. 1994 yılından itibaren tüm yerli ve yabancı taşıtlar kurşunsuz benzin kullanabilirler. LPG ve Doğal gaz temiz bir yakıttır. Aracınızı LPG veya Doğal Gazlı sistemlere lisanslı uzman kuruluşlarca dönüştürerek hem daha verimli ve ekonomik hem de daha temiz bir çevre elde edebilirsiniz.
Tekerlekler: Lastik hava basınçları yeterli olmalı. Lastiğinizin ebadına ve aracınızın teknik değerlerine hava basıncını düzenli aralıklarla kontrol edin. Yeterli miktarda hava basıncı olmayan lastikler çabuk tahrip olur ve ömrü kısalır. Yol tutuşları zayıflar, patlamaya ve yırtılmaya neden olurlar. Lastiklerin hava basıncını hava soğukken kontrol ediniz. Sıcak lastiğin hiçbir zaman havasını almayınız. Çünkü; ısınan hava genleşir ve olduğundan daha fazla basınç gösterir. Aracınızda “RADYAL” lastikler kullanınız. Radyal lastikler yakıt tüketimini azaltır. Lastiklerin hava basıncını ayda bir defa kontrol ediniz. Lastiklere üreticinin tavsiye ettiği hava basıncı verilmelidir. Lastiklerin hava basıncını aracınız soğuduktan 3 saat sonra ölçünüz. Lastiklerin hava basıncı yeterli olmayan araçlar %5’e varan fazla yakıt tüketimine neden olurlar. Aracınızı yüksek hızda sürmeniz lastiklerin daha fazla aşınmasına neden olurlar. Lastik hava basıncı bir birim düşükse %2 daha fazla yakıt tüketirsiniz.
Klima: Yaz aylarında güneşte kalan aracı çalıştırmadan önce camları açarak içerdeki ısınmış havayı dışarı atınız. Trafiğin yoğun olduğu günlerde klimanın devridaim sistemini çalıştırınız. Klimanın devridaim sistemi ile hem kirli havayı içeri almazsınız hem de istediğiniz konfora daha kısa sürede ulaşırsınız. Yolcu taşıtı içindeki siyah karbon konsantrasyonu 5- 90 ug/m3 arasında değiştiğini unutmayınız.
Rölanti: Aracınızı 30 saniyeden fazla rölantide çalıştırmayınız. Kış aylarında aracınızı hareket ettirmeden önce ısınması için 1 ila 2 dakika rölantide çalıştırmanız yeterlidir. Bir saatlik rölanti esnasında 3000 gr. sera gazı CO2 atmosfere atarsınız. Trafik hariç bir yerde 30 saniyeden fazla kalıyorsanız aracınızı durdurunuz. Gitmeye hazır değilseniz aracınızı çalıştırmayınız. Motorunuzu dururken ısıtmak yerine ölçülü kullanarak yolda ısıtınız. Aracınızı 10 dakika rölantide çalıştırdığınızda 0,17 litre ekstra yakıt harcarsınız. Rölantide araç hızı 0 km/Saat’tir. 4 silindirli bir taşıt bir saat rölantide çalıştırıldığında 1-1,8 litre benzin tüketir. İstanbul’da seferde olan 1 milyon taşıt her gün 0,5 saat rölantide çalışsa günde 500.000 litre ve yılda 1300.000.000 litre ekstra yakıt tüketir.
Araç Sürme: Şehir içi bölgelerde ekonomik ve ideal taşıt hızı 25-95 km/saattir. Gaz pedalını devamlı nazikçe kullanınız. Ani kalkışlardan ve duruşlardan kaçınınız. Ani fren yapmaktan kaçınınız. Olması gereken vitesten düşük viteslerde aracı kullanarak %45’e varan daha fazla yakıt tüketimine, motorun yorulmasına ve yıpranmasına neden olursunuz. Motoru yormamak için mümkün olduğunca aracı uygun viteste kullanınız. Aracınızın vitesini nazikçe fakat hızlı olarak değiştiriniz. Aracı ani olarak çalıştırıp hızlandırmak normal seyir esnasındaki değerlerden %60 daha fazla yakıt tüketimine neden olursunuz.
Aracınızı düz ve sarsıntısız sürünüz. Düz ve sarsıntısız sürme ekonomik yakıt tüketimine neden olur. Normal seyir esnasında aracınızın camlarını kapalı tutunuz. Açık camlar araç üzerinde dalgalı rüzgâr oluşumuna ve taşıt hızının düşmesine neden olurlar. Açık camlar 100 km/saat hızda %4 ekstra yakıt sarfiyatına neden olurlar. Ekonomik yakıt tüketimi için aracı yavaş yavaş hızlandırınız ve yavaşlatınız. 95 km/saat hızının üzerinde sürdüğünüzde her 8 km/ saat için %10 daha fazla benzin tüketirsiniz. Aracınızı 20 km/ saat ve daha düşük hızlarda kullandığınızda %50 daha fazla benzin tüketirsiniz. Motorunuzu durdurmadan önce vitesi boşa alınız. Aksi durumda atık yakıt atılmasına neden olursunuz. Aracınızı mümkün olduğunca 25 km/saatten düşük,95 km/saatten daha yüksek hızda sürmeyiniz. Her iki durumda da hem daha fazla yakıt tüketirsiniz hem de daha fazla kirleticinin atmosfere atılmasına neden olursunuz.
Bu Sayfaya Nasıl Ulaştınız?
haskaya src merkezi, eyüpsultan sürücü kursu, istanbul sürücü kursları, istanbul src, bayrampaşa src kursları, arnavutköy sürücü kursu, istanbul üdy, istanbul ody, istanbul psikoteknik belgesi
Haskaya Sürücü Eğitim Merkezine Nasıl Gidilir?
Harita üzerinden Yol Tarifi bağlantısına tıklayarak doğrudan navigasyon desteği alabilirsiniz.